De oorlog in Oekraïne doet ons iets. De beelden van de vele vluchtelingen grijpen iedereen naar de keel en velen voelen de drang om te helpen. Dat kan met logistieke steun, maar verschillende Vlamingen willen hun huis openzetten om de Oekraïense vluchtelingen onderdak te geven.

Konnektit lid Eric de Soir geeft concrete tips hoe je praat met mensen die alles halsoverkop moesten achterlaten wegens oorlog en opgevangen worden in een toch wel vreemde omgeving.

10 tips waarmee je best rekening houdt wanneer je met vluchtelingen communiceert.

Noot: Houd altijd in je achterhoofd dat verlies van waardigheid en verlies van controle over je leven soms erger is dan het verlies van materiële spullen.

Tip 1: geef hen de tijd om te acclimatiseren, ze hoeven niet onmiddellijk te willen praten over wat hen overkomen is.

Praten heelt alle wonden, wordt vaak gezegd.
Oorlogsslachtoffers verkeren vaak nog in shock sinds ze plots en vaak onvoorbereid moesten vluchten uit hun vertrouwde omgeving. Ze lijken wel verdoofd en daardoor zijn ze niet in staat om te vertellen wat ze meemaakten. Ook kinderen verdringen vaak wat ze zagen door gewoon te spelen alsof er niets aan de hand is.
Sommigen zitten nog in overlevingsmodus en zijn hyper waakzaam, slapen slecht en zijn snel geïrriteerd en opgejaagd.
Daarom is het belangrijk dat je hen eerst tot rust laat komen. Pas wanneer ze die rust, geborgenheid en veiligheid ervaren, kunnen ze plaats maken voor rouw en herinnering.
Respecteer hun ritme: eerst de fysieke veiligheid en geborgenheid voor kinderen, het aanpassen aan de nieuwe omgeving, het werken aan de heropbouw van een perspectief in hun leven en dan pas hun emoties.

Tip 2: vertel zelf over gewone zaken.

Het is belangrijk om eerst over heel gewone dagdagelijkse dingen te vertellen. Hoe leven wij in Vlaanderen, wat zijn onze gewoontes, hoe staan we tegenover de oorlog in Oekraïne …?
Wees ook voorzichtig met het ritme waarop je hen helpt. Overdonder hen niet met je zorg, velen zijn dit niet gewend. Ook onze rijke levensstandaard zijn ze meestal niet gewoon. Etaleer dus je rijkdom niet en focus je vooral op hun basisbehoeften.
Zorg dat ze stapje per stapje kennismaken met onze levensstijl, op hun ritme. Enkel zo vermijd je een grote cultuurshock.
Misschien ken je wel Oekraïners die al een tijdje in België wonen en jou wegwijs kunnen maken.

Tip 3: praat met kinderen anders over de oorlog dan met volwassenen.

Kinderen geven snel een eigen invulling aan gesprekken die ze opvangen van volwassenen, zeker als het over oorlog gaat. Zorg dat je dit op een kindvriendelijke manier aanpakt. Kinderen gaan soms pas veel later praten over wat ze zagen en meemaakten. Vaak pas wanneer ze het gevoel hebben dat ze in een stabiele omgeving vertoeven.
Focus je dus vooral in het begin op de basisnoden, niet op hun verhaal.

Tip 4: richt je eerst op feiten en concrete noden, dan pas op emoties.

Omring de vluchtelingen niet onmiddellijk met psychosociale hulpverleners. Het is goed dat je met hen begaan bent, maar zoek eerst naar de echte bezorgdheden en noden.
Misschien zijn ze niet getraumatiseerd. Mensen zijn vaak veerkrachtiger dan je denkt.

Laat aan hen de keuze wanneer ze hun verhaal willen vertellen. Traumaverwerking komt later wel.

Tip 5: behandel vluchtelingen niet als slachtoffers.

Vluchtelingen zijn echte overlevers. Ze zijn immers uit een levensbedreigende situatie gestapt. Leg de nadruk op jouw bewondering voor hun veerkracht en moed. Velen lieten man, broer, vader achter. Die veerkracht mogen ze niet verliezen. Wanneer je hen als slachtoffers bekijkt, verliezen ze een deel van hun kracht.

Tip 6: laat emoties toe.

Niet iedereen die uit een oorlogssituatie komt, reageert op dezelfde manier. Sommigen zijn boos en verontwaardigd, of ontredderd en wanhopig.
Het ene moment kunnen ze heel hevig discussiëren en het andere moment instorten en alle hoop verliezen.
Vergeef hen die wispelturigheid. Dit is immers heel normaal.

Tip 7: je kan hen niet begrijpen.

Zeg niet ‘Ik begrijp jou’ want dat kunnen wij niet. Wij hebben zo een situatie niet meegemaakt. Je kan wel je bezorgdheid uitdrukken en je empathie tonen.
Durf ook toegeven dat je niet weet wat je moet doen of zeggen en vertel hen dat je er bent voor hen.
Dooddoeners zoals ‘Alles komt goed’ of ‘Putin zal wel verliezen’ helpen hen niet verder.

Tip 8: help hen om af en toe hun gedachten te verzetten.

Ze hoeven echt niet alle nieuwsuitzendingen te volgen. Geef hen ook de kans om zich te ontspannen en breng hen aan het lachen. Permanente blootstelling aan het oorlogsnieuws verstoort het recuperatieproces.

Tip 9: houd contact met andere opvanggezinnen en breng hen bij lotgenoten.

De kracht van de opvang is er wanneer zowel de ‘opvangers’ als de vluchtelingen ervaringen kunnen delen. Omring je dus met andere gezinnen en organisaties die bij de opvang betrokken zijn en geef de vluchtelingen de kans om met lotgenoten af en toe af te spreken.
Gedeelde smart is halve smart.

Tip 10: denk ook aan jezelf.

Het is een hele verandering wanneer je enkele personen opneemt in je gezin, een aanpassing voor iedereen. Probeer snel een nieuwe routine te vinden en blijf goed communiceren.
Vermijd compassie, wees mild en probeer je in te leven in hun situatie.
Het is trouwens niet omdat je een vluchtelingen opvangt, dat jouw leven moet stilstaan.
Denk ook aan jezelf en plan momenten in als buffer om te recupereren. Vergeet niet dat dit ook een impact heeft op jouw leven. Je komt in aanraking met gevoelens en emoties die je niet kent.

Geef vluchtelingen de tijd om tot rust te komen.
Wees er voor hen, maar laat hen zelf beslissen wanneer ze over hun situatie willen praten.

Erik De Soir is klinisch psycholoog, gezins-, relatie- en sekstherapeut, hypnotherapeut en psychotraumatoloog. Hij is Doctor in de Psychologie en Doctor in de Sociale en Militaire Wetenschappen. Als domeinmanager ‘human factors & medicine’ is hij verbonden aan het Departement Wetenschappelijk en Technologisch Onderzoek bij Defensie van het Koninklijk Hoger Instituut voor Defensie (www.rhid.be). Hij is als brandweerpsycholoog verbonden aan de Hulpverleningszone Noord-Limburg en als psychotrauma therapeut werkzaam in de schoot van De Weg Wijzer waar hij zich exclusief richt op acuut en/of chronisch getraumatiseerde patiënten. Hij specialiseerde hij zich in de Traditionale Chinese Geneeskunde.

Heb je nood aan supervisie omtrent de begeleiding van vluchtelingen, dan kan je Erik contacteren via deze link 

Wil je mijn volgende blogs graag rechtstreeks in je mailbox?

Vul dan hieronder jouw gegevens in.